HABER TOPLAMA
TEKNİKLERİ
1.
ÜNİTE: HABER TOPLAMA
Haber
Nedir?
Haber, bilme ve
haberdar olma çabalarının ortaya çıkardığı kitle iletişim araçlarının temel
malzemesidir.
Haberin tanımını
yapmak yerine Pulitzer; "bir gazete abartmadan ama değerini de düşürmeden,
okurun haberin doğruluğuna olan inancını, gazetenin güvenilirliğini
zayıflatmadan orjinal değerlerinden farklı, dramatik, romantik, heyecan verici,
biricik, çekici, komik, konuşulmaya değer olanı ve merak uyandıranı
araştırmalı" diyerek haberin tanımında çok hangi konuların haber olabileceğini
belirlemeye çalışmıştır.
- Haber
genellikle bir olaya, fikre, soruna dayanır.
- Olaylar,
fikirler, sorunlar haber yapılmak için özetlenir. Önemli nokta haberi yapanın
olayı, fikri ya da sorunu esas çerçevesi içinde kurgulamasıdır.
- Olgular
arasında bağlantı kurarken, haber ile gerçek arasındaki ilişkinin
değerlendirilmesi gereklidir.
- Haber
şimdidir. Şimdiki zamandan geçmişe bakar ama yüzü geleceğe dönüktür.
- İnsandan
insana aktarılması, iletilmesi gerekir. Haberi yaparken olay ve sorunları
aslına sadık kalarak özetlemek ve kurgulamak gerekir.
Her
olay haber değildir. Her haber de bir olay değildir.
Haberin
özellikleri:
Güncel
olmalıdır.
Yeni olmuş ya da
tekrarlanan olaylar hakkındadır.
Haber sistematik
değildir. Yorumlamak haberin başlıca görevi değildir.
Haber
dayanaksızdır.
Haber olarak
bilinen olaylar gerçek önemlerinden daha önemli olarak garip türden olmalıdır.
Olay vuku bulmadan verilebilir.
Haber
kuruluşları işlerini kamu görevi olarak görmelidirler. Haberler insanların
günlük yaşamlarını sürdürmelerini ve bir demokraside üretken vatandaşlar
olmalarını sağlayacak bilgilerden oluşmalıdır.
Çoğunlukla
hesapta olmayan olaylar büyük haber öyküsü olurlar. Haberin kapsamı yakınlığına
ve olayda yer alan insana bağlı olarak değişir.
Haberin
ticari potansiyelinin keşfi büyük sermayenin medyaya akmasına neden olmuştur.
Haberin
Öğeleri: 5N 1K
Ne; bir haberi
yazarken "ne" sorusu sorulmalıdır.
Nerede; olay
nerede yaşanmıştır?
Ne zaman; olayın
zamanı nedir?
Nasıl; olay
nasıl meydana gelmiştir?
Neden; olayın
nedenleri nelerdir?
Kim; olayı kim
ya da kimler yaratmıştır?
Haber
metinleri, haber girişi ve haber gövdesi olarak iki kısma ayrılır. Giriş
cümlesinde 5N 1K öğelerine, gövdede geriye kalan ayrıntılara yer verilir.
Haberler ilişkili kişilere ilişkin soru işareti de kalmamalıdır. Haberin
kaynağı da önemlidir. Kaynak gizli ise, "yetkililerden alınan
bilgiler" türünde ifadeler kullanılabilir. Haber metni, kesin, canlı,
etken, konuya yönelik, orjinal, açık, doğru ve özlü bir ifade biçiminde
olmalıdır. Çoğunlukla di'li geçmiş zaman, gerektiğinde geniş zaman ya da
şimdiki zaman kullanılır.
Haber
Türleri:
Zamanla gelişen
uzmanlaşmaya bağlı olarak gelişen haber türleri:
- Siyaset
haberleri: Uluslararası ilişkileri, ülke yönetimini, bu bağlamda toplumu
ilgilendiren her türlü durum ve faaliyeti haber olarak alıp işler.
- Polis- Adliye
haberleri: Haber kuruluşlarında kurumsallaşmış birimlerdendir.basit ve karmaşık
olabilen, ölüm, hastalık, yangın, kaza, cinayet, mahkeme vb. haberler polis ve
adliye haberleri içinde yer alır.
- Ekonomi
haberleri: Küreselleşme sonucu, iş yaşamı, endüstri, borsa, finansal piyasalar
toplumu ilgilendiren enformasyonların kaynağı olmuştur.
- Sağlık
haberleri: Toplumsal ya da kişisel sağlıkla ilgili konuların basın- yayın
ortamında sunulmasıdır.
- Eğitim
haberleri: Karmaşık haberler kavramı içinde incelenir. Toplumu net olarak
bilgilendirmek önemlidir.
- Magazin
haberleri: Yaygın biçimde toplumda ilgi gören ancak toplum yaşamını doğrudan
ilgilendirmeyen haberlerdir.
- Bilim ve
teknoloji haberleri:
- Kültür - sanat
haberleri:
Ayrıca haberler:
Konularına göre (Bilişim, spor, kültür) Formatlarına göre (Televizyon, radyo,
dergi), özel ve rutin haberler olarak da sınıflandırılmıştır.
Haber
Toplama Yöntemleri:
Gazeteciler her
yerden haber bulabilir. Ancak genelde kullanılan üç kaynak: Afet, kazalar gibi
doğal olarak meydana gelen olaylar, toplantı ve konferans gibi planlanmış
olaylar, muhabirlerin girişimleridir.
Gözlem: İyi muhabirler olay
yerinde bütün duyularını kullanır. Önemli haberler çoğu kez yerinden toplanır.
Gazetecinin anlama yeteneğini çok iyi kullanabilmesi için çok iyi gözlem
yapması önemlidir.
Görüşme ve
röportaj: Yalnız
haberle tatmin edilmeyen durumlarda merak ve ilgi çekici konuları yerinde
yapılacak inceleme ile önceden hazırlıklı olarak tanıtan, okurun haber, görgü,
kültür gereksinimini gidermeye yönelik yazı türü röportajdır. Muhabir tanık
olmadığı olayları ikinci el kaynaklardan öğrenir. Haberi etkileyici hale getirmek
için konunun uzmanlarına ulaşarak da görüşebilirler.
Araştırma ve
arşivcilik: Muhabirler
haber peşinde koşmanın dışında ikinci el haber kaynaklarından (rapor, belge,
ilan, reklam, dosya vb.) yararlanarak haber toplarlar. Araştırma haber
araştırmacı gazeteciliğin ürünü olarak özel çalışmayı gerektirir. Klasik ve
modern arşivler vardır. Arşivin gazetecilikte önemli işlevi, güncel olayların
değişik yönlerine ışık tutacak malzemeyi sağlamasıdır. Habercinin en önemli
yardımcısı arşivdir.
İstihbarat: Bilgi toplama,
haber almadır. Haber verenler aracılığıyla gerçekleşir. İstihbaratı en kısa
sürede tamamlamak da önemlidir. İstihbarat bilinenden yola çıkarak
bilinmeyenlerin bilinir hale getirilme çabasıdır.
Haber
Kaynakları:
Oluşturulan
haberlerde kaynağın belirlenmesi, hem alınan bilginin kimden, nereden
alındığını hem de güvenilirliğini gösterir. Muhabir haberini kaynaktan aldığı
bilgiler doğrultusunda yapar.
Birinci el haber
kaynakları: Muhabirin
olaya bizzat tanıklığı, olayın içinde yer alan kişilere dayanması, kaynağa
telefonla ulaşması, röportajlar
İkinci el haber
kaynakları: Birincil
kaynaklardan elde edilen bilgileri teyit etmede kullanılır.
Sınıflandırma:
- Mesajdaki
konumu açısından: Açık kaynak, Gizli maskeli kaynak, Belirsiz kaynak
- Bilgi/ veriye
tanıklık açısından: Birinci el, ikinci el
- Niteliğine
göre : Gerçek kişiler, Sanal kişiler, Kamu tüzel kişiler, Özel tüzel kişiler
-Mesajın
üretildiği yer açısından:
- Mesajın
üretilme biçimi açısından: Yazılı kaynaklar, Görsel kaynaklar, Görsel- işitsel
kaynaklar, Elektronik kaynaklar
- Uzmanlık alanı
açısından:
- Haberin yapısı
bakımından: Resmi kaynaklar, Özel kaynaklar, Haber ajansları, Diğer haber
organları
- Haber
türlerine göre: Emniyet, Adliye, Ekonomi, Finans, Spor çevreleri
Muhabir-
Kaynak İlişkisi:
Gieber ve
Johnson'a göre bu ilişki üç farklı şekildedir;
- Kaynak ve
muhabir arasındaki ilişki mesafelidir.
- Taraflar
arasında işbirliği vardır. İlişki biraz daha yakındır.
- Taraflardan
biri hakimiyeti ele geçirmiştir. İlişki düzeyi asimilasyona uğrayarak devam
etmektedir.
İlişkilerde
mesafe kadar, haber kaynağını tanıma ve güven de önemlidir.
Kaynak muhabir
ilişkileri modeli: 3 iletişim modeli belirlenmiştir. Birinci modelde; kaynak ve
muhabir arasında doğal bir mesafe vardır. İkisi de bağımsızdır. Klasik özgür
basın durumudur. İkinci modelde; anlam ve ilgi çevreleri örtüştüğünden
işbirliği söz konusudur. Üçüncü modelde; muhabir kaynağın etkisi altındadır,
asimile olmuştur. Muhabir medya kuruluşunun elemanı gibi değil, kaynağın medya
kuruluşundaki temsilcisi gibi çalışmaktadır. Totaliter yapılardaki ilişkiler bu
şekildedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder